Universele toegankelijkheid en de Europese norm 

Waar komt het begrip universele toegankelijkheid vandaan?
Landen over de hele wereld hebben het VN verdrag Handicap de afgelopen 10-15 jaar geratificeerd. Zij willen hun samenleving inclusief en toegankelijk maken voor iedereen. Dit verdrag is gebaseerd op het principe van ‘universal design’ oftewel universele toegankelijkheid. Dit betekent niet dat de gebouwde omgeving toegankelijk gemaakt moet worden voor rolstoelgebruikers, of dat hindernissen weggenomen moeten worden. Het principe van universele toegankelijkheid gaat uit van een gebouwde omgeving die ontworpen is voor iedereen. Ongeacht hulpmiddel, motorische/zintuigelijke/cognitieve/mentale handicap, chronische ziekte, lengte, gewicht of omvang. Het is in de wereldwijde ontwerp- en bouwwereld een bekend fenomeen. In de VS is toegankelijkheid volgens dit principe al sinds 1991 een wettelijke verplichting voor toegankelijkheid van nieuwbouw en voor bestaande gebouwen, de zogenaamde Americans with Disabilities Act (ADA).

Waar komt de nieuwe Nederlandse norm voor universele toegankelijkheid van gebouwen vandaan?
In Europa is een inhaalslag gaande om de maatschappij inclusief te maken voor de 87 miljoen Europeanen. Er zijn de afgelopen jaren diverse wetsvoorstellen en voorbereidingen voor nieuwe wetgeving ontwikkeld. Zo zal in 2025 de European Accessibility Act van kracht worden. Dit zal naar verwachting effect hebben op alle gebouwen met een publieke functie in alle lidstaten van de EU. Ter voorbereiding hierop is in 2021 een EU-richtlijn voor toegankelijke gebouwen ontwikkeld door CEN. CEN is de ‘Europese variant’ van NEN. CEN ontwikkelt en beheert normen op EU niveau.

Wat is de nieuwe NEN-norm en wat heeft die met de Europese norm te maken?
De richtlijn EN17210:2021 dient door EU-lidstaten vertaald te worden naar nationale richtlijnen (en/of wetgeving). In Nederland voert NEN dit uit in opdracht van het ministerie van BZK. Het zal in eerste instantie een vrijwillige norm zijn en voor nieuwbouw bestemd. Voor bestaande gebouwen is NEN9120 niet geschikt.

De meerkosten van universele toegankelijkheid
Wat zijn de kosten om een gebouw volgens de toekomstige NEN9120 te ontwikkelen?
Er is door de EU onderzoek gedaan naar de meerkosten van universal design. Wanneer tijdens het ontwerp rekening wordt gehouden met universele toegankelijkheid, kost dit 1-1,4% meer ten opzichte van een gebouw waarbij dit niet gedaan wordt. Een universeel toegankelijk gebouw is van belang voor ruim 15% van alle mensen in Nederland. Daarmee zijn in economische zin de baten op basis hiervan groter dan de kosten.
Er is in dit onderzoek geen rekening gehouden met de sociaal-maatschappelijke baten die een universeel toegankelijk gebouw opleveren.
Er is in dit onderzoek geen rekening gehouden met de aanpassingskosten die gemaakt dienen te worden wanneer een niet-universeel toegankelijk gebouw achteraf universele toegankelijk dient te worden gemaakt.

De ontwikkeling van de NEN9210, de nieuwe Nederlandse norm voor toegankelijkheid van gebouwen
Hoe gaat het proces van de ontwikkeling van de norm en wanneer is deze gereed?
NEN begeleid het proces van normontwikkeling. Marktpartijen en belangenorganisaties nemen deel aan het proces. Een Expertgroep schrijft de norm en doet voorstellen aan de normcommissie. De normcommissie neemt besluiten over de uiteindelijke norm. Na een publieke consultatieronde zal de norm (na eventuele aanpassingen)n definitief gemaakt worden. De verwachting is dat de definitieve versie van de norm begin 2024 gepubliceerd zal worden.

Wie nemen deel aan de normcommissie?
Verschillende landelijke, bestuurlijke partijen (onder andere VNO-NCW / MKB-Nederland, Rijksvastgoedbedrijf, VNG, Aedes, Iederin, BNA, Bouwend Nederland, Woonkeur, TU/e en Ongehinderd) zitten in de normcommissie waardoor dit een breed gedragen norm zal worden. BNA, Rijksvastgoedbedrijf en Ongehinderd nemen deel in de expertgroep, samen met een rapporteur (Niemann).

De NEN9120 en het Nederlands Keurmerk voor Toegankelijkheid
Hoe verhoudt het Nederlands Keurmerk voor Toegankelijkheid (NLKT) zich tot de nieuwe NEN-norm?
Het bestuur van stichting NLKT heeft al in een vroeg stadium van de ontwikkeling van de NEN besloten dat deze wordt opgenomen in de NLKT richtlijnen. Dat betekent dat de criteria van NLKT worden geharmoniseerd met de NEN-norm. In welke vorm (‘platina’, of bijvoorbeeld ‘platina plus’) is nader te bepalen. De afgelopen jaren hebben al diverse updates plaatsgevonden van de NLKT richtlijnen. Hierdoor is NLKT reeds meer in lijn gebracht met de nieuw te ontwikkelen NEN norm. NLKT wil hierdoor – op toekomstbestendige wijze – gebouweigenaren en -beheerders helpen en stimuleren om hun nieuwe én bestaande gebouwen zo toegankelijk mogelijk te maken voor iedereen.

Wat is de meerwaarde van NLKT als de nieuwe NEN norm er is?
De meerwaarde van de NLKT richtlijnen ten opzichte van de NEN9120 is dat de NEN9120 voor nieuwbouw is. Voor bestaande bouw is deze in de meeste gevallen te ingrijpend. De NLKT richtlijnen met gradaties (brons, zilver, goud, platina) bieden handvaten om bestaande bouw beter toegankelijk te maken.