Toegankelijk onderwijs: in gesprek met Universiteit Leiden

Een inclusieve toekomst begint met toegankelijk onderwijs. We brengen dan ook graag inspirerende voorbeelden onder de aandacht. Samen met Ongehinderd is de Universiteit Leiden een pilot gestart om voor drie gebouwen te onderzoeken hoe de toegankelijkheid verbeterd kan worden. In een gesprek licht Aya Ezawa, Diversity Officer, toe waarom toegankelijkheid en inclusie belangrijk is voor de universiteit, welke stappen ze hierin zetten en met welk resultaat, en wat haar persoonlijke drijfveer en ambitie is.

Kunt u zichzelf kort voorstellen? Wat is uw functie binnen de Universiteit Leiden?

“Ik ben Aya Ezawa, socioloog en werkzaam bij de faculteit regiowetenschappen. Als wetenschapper houd ik me vooral bezig met vragen rondom diversiteit en sociale ongelijkheid. Zo ben ik ook in de functie Diversity Officer terechtgekomen. Mijn rol is om op basis van ons werkplan, diversiteit en inclusie te agenderen en aan te jagen, zodat het universiteitbreed gedragen en uitgevoerd kan worden.”

Waarom is toegankelijkheid en inclusie voor de universiteit belangrijk?

“We zijn een onderwijsinstelling dus staan voor gelijke kansen. Als onderwijsinstelling wil je niet dat je prestatie bepaald wordt door je persoonlijke situatie. Dit geldt ook voor een beperking, we willen studenten beoordelen op basis van wat zij kunnen. Wij moeten dan ook voorzieningen treffen om te zorgen dat iedereen op een gelijke manier kan deelnemen. Studenten kunnen dan echt presteren op basis van hun eigen capaciteiten en laten zien wat ze geleerd hebben.

Zonder toegankelijke scholen en gebouwen zijn er voor jonge mensen met een beperking bijvoorbeeld heel weinig mogelijkheden om zichzelf te ontwikkelen. En zonder universitair geschoolde studenten krijg je ook niet meer diversiteit in functies waarin dit juist erg belangrijk is. Ik zie het als een belangrijke rol van de universiteit om hier stappen in te zetten. Het begint bij toegankelijkheid, maar een inclusieve omgeving is daarbij ook heel belangrijk.”

Op welke manier wordt hier aandacht aan besteed?

“Vorig jaar is er een nieuw werkplan diversiteit en inclusie opgesteld, waarin we ook de fysieke toegankelijkheid van gebouwen hebben meegenomen. Mijn rol is om deze plannen uit te rollen naar de dagelijkse praktijk. Ik ondersteun verschillende eenheden in het bereiken van hun ambities en geef handvatten, advies, workshops en trainingen om hierin concrete stappen te zetten. Bij verbouwingen of nieuwe gebouwen wordt er nu voor gezorgd dat deskundigen en ervaringsdeskundigen, waaronder personen met een fysieke beperking, met elkaar aan tafel zitten. Hierdoor kun je veel van elkaar leren.”

Welke stappen hebben jullie al gezet op het gebied van toegankelijkheid en wat zijn jullie plannen voor de toekomst?

“Als universiteit hebben we een paar jaar geleden het VN-verdrag Handicap ondertekend. Op basis daarvan is een projectplan ‘drempelloos studeren’ opgesteld. Dit project richt zich onder andere op het verbeteren van de fysieke toegankelijkheid. Op onze universiteit zijn veel oudere gebouwen. Hier kunnen we niet het hoogste niveau van toegankelijkheid halen, maar het basisniveau moet voor alle gebouwen en onderwijszalen goed zijn. Ook digitale toegankelijkheid en tentamenmogelijkheden zijn een belangrijk onderdeel van het projectplan, zodat studenten bijvoorbeeld extra tijd kunnen krijgen of een tentamen met een laptop kunnen maken.”

Waarom heeft u als universiteit voor de samenwerking met Ongehinderd gekozen? En wat heeft deze samenwerking opgeleverd?

“Drie jaar geleden is er op onze universiteit een risico-inventarisatie gedaan op de toegankelijkheid van gebouwen, daarmee zijn belangrijke stappen gezet. Je ziet stapsgewijs verbeteringen, maar toegankelijkheid blijft een uitdaging. Daarom vond ik de samenwerking met Ongehinderd interessant. Er worden gedetailleerde vragen gesteld en er wordt duidelijk toegelicht wat het probleem is en wat het ongeveer kost om dit aan te passen. Dit laatste is belangrijk, omdat er altijd afwegingen gemaakt moeten worden. Door het bezoek van Ongehinderd hebben we meer informatie over wat bijvoorbeeld quick wins en wat de opties bij grote kostenposten zijn.

Je merkt dat er bij Ongehinderd veel expertise zit. De voorbereidende gesprekken hebben dan ook bijgedragen aan onze deskundigheidsbevordering intern. We zijn begonnen met een pilot met drie gebouwen om te kijken hoe we hier de toegankelijkheid sneller en op een andere manier kunnen verbeteren. Momenteel zitten we hier nog middenin. Ik vond het mooi om te merken dat de gesprekken met Ongehinderd veel interesse onder collega’s hebben opgewekt, om bijvoorbeeld met de inventarisaties van de keurmeesters mee te lopen. We zijn heel benieuwd naar de uitkomsten van de toegankelijkheidstoetsen en het vervolg.”

Ook binnen events wordt vanuit de universiteit aandacht besteed aan inclusie en bezoekers/deelnemers met een beperking. Hoe pakken jullie dit aan?

“Bij evenementen vragen we bij de inschrijving altijd naar ondersteuningsbehoeftes. Dit jaar vond ons jaarlijks symposium met 500 online deelnemers digitaal plaats. Ook online wilden we het graag voor mensen met verschillende beperkingen toegankelijk maken. We hadden voor het symposium dan ook twee gebarentolken aangesteld, omdat live ondertiteling online lastig is. Dit was voor ons erg leerzaam. Sprekers moesten bijvoorbeeld opletten dat de tolk hen kon bijhouden, maar we moesten ook afwegen hoe groot de tolk in beeld was. En er moest erover nagedacht worden hoe je verschillende begrippen op het gebied van diversiteit vertaalt naar de Nederlandse gebarentaal.”

Waar ligt uw ambitie qua toegankelijkheid en inclusiviteit?

“Mijn eigen ambitie is om naast studentenzaken, die zich inzetten voor studenten met een beperking, ook meer ondersteuning te bieden aan medewerkers met een beperking. Zij zijn weinig zichtbaar en het is niet altijd makkelijk bespreekbaar. Dit betekent dat er ook meer aandacht moet zijn voor de toegankelijkheid van andere gebouwen dan de onderwijs gebouwen. Ik probeer dit nu samen met collega’s te pakken. Een van de eerste stappen is het verdiepen in toegankelijkheid. Ik zie de toegankelijkheid van de gebouwen als een eerste stap om zichtbaar te maken dat als je met een beperking bij ons studeert of werkt je ook kunt aangeven als er verbeteringen nodig zijn en weet waar je daarvoor moet zijn. Daarnaast gaat het bij toegankelijkheid niet alleen om de praktische aspecten, maar ook om het gedachtegoed. We moeten af van gedachte dat iemand iets mankeert als hij of zij een beperking heeft, maar juist erkennen dat we allemaal verschillend zijn en iedereen als gelijkwaardig waarderen. Ik hoop dat dit, doordat er steeds meer studenten en medewerkers met een beperking zijn, steeds meer bespreekbaar wordt.”